لینوکس و تاریخچه ۲۵ ساله آن به روایت تصویر

۲۵ آگوست، تاریخ تولد لینوکس است. این سیستم‌عامل محبوب امسال ۲۵ ساله شد. لینوکس سرتاسر جهان در دستگاه‌های هوشمند زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه شروع زندگی این سیستم‌عامل به آهستگی و بدون سر و صدا بود، اکنون لینوکس تبدیل به بزرگترین و فراگیرترین پروژه‌ی متن باز تاریخ تبدیل شده است. در این مطلب مروری داریم بر تاریخچه‌ی لینوکس و روند پیشرفت آن تا رسیدن به این نقطه.

خالق لینوکس، لینوس توروالدز (Linus Torvals) است. او در تصویر بالا یک دانشجوی ۲۰ ساله‌ی علوم کامپیوتر در دانشگاه هلسینکی فنلاند است. توروالدز از ۱۱ سالگی علاقه‌ی خود را به کامپیوتر و سیستم‌های عامل نشان داد. او ماجراجویی‌های کامپیوتری خود را از یک دستگاه کومودور VIC-20 شروع کرد. لینوس در زمان دانشگاه به سیستم‌عامل‌های Minix علاقه پیدا کرد.

بعد از مدتی که توروالدز با سیاست‌های مجوزی Minix دست و پنجه نرم کرد، کم‌کم علاقه‌اش به این سیستم‌ کم شد و تصمیم گرفت سیستم‌عامل مخصوص خود را بنویسد. او در آگوست سال ۱۹۹۱ ایمیلی به کاربران مینیکس ارسال کرد و از آنها خواست تا آنچه را که علاقه دارند در سیستم‌عامل جدید و رایگان او ببینند شرح دهند. این ایمیل امروز به عنوان یکی از افسانه‌های لینوکس شناخته می‌شود.

توروالدز ابتدا نام سیستم‌عامل خود را Freax گذاشت و پس از مدتی نام لینوکس را برای آن انتخاب کرد. او حتی یک راهنمای صوتی برای تلفظ صحیح نام این سیستم‌عامل منتشر کرد. نسخه‌ی ۰.۰۱ لینوکس در سپتامبر ۱۹۹۱ معرفی شد و نسخه‌ی ۰.۱۲ در فوریه‌‌ی سال ۱۹۹۲ رونمایی شد، از آن نسخه به بعد، توروالدز تصمیم گرفت تا برای ادامه‌ی توسعه‌ی سیستم‌عامل جدیدش به GNU ملحق شود. نسخه‌ی ۱.۰ لینوکس در مارچ ۱۹۹۴ عرضه شد که شامل ۱۷۶٬۲۵۰ خط برنامه بود.

اولین توزیع لینوکس که توزیعی جامع هم نبود، Softlanding Linux System نام داشت و در زمان عرضه توسط افراد زیادی استفاده شد. این توزیع که امروزه با نام SLS شناخته می‌شود، به نوعی یکی از نیاکان Slackware شناخته می‌شود. Slackware به عنوان قدیمی‌ترین توزیعی که هنوز پشتیبانی می‌شود، شناخته می‌شود. این توزیع در سال ۱۹۹۳ به دست یک دانشجوی دانشگاه Moorhead به نام Patrick Volkerding متولد شد و هنوز هم توسط او پشتیبانی می‌شود.

در دنیای حرفه‌ای لینوکس و کاربران اینترپرایز آن، نام رد هت (Red Hat) بیش از همه‌ی نام‌ها شناخته شده است. توزیع این شرکت در سال ۱۹۹۴ روی سی‌دی رام عرضه شد و به عنوان اتفاقی انقلابی شناخته می‌شود. لوگوی این شرکت که یک کلاه قرمز است، در طول سالیان تکامل پیدا کرده و دلیل استفاده از آن، عادتی است که یکی از خالقان لینوکس به نام Marc Ewing داشته و همیشه کلاه قرمز پدربزرگش را می‌پوشیده است.

Tux نام لوگوی جهانی لینوکس است. در توضیح دلیل استفاده از این نماد، توروالدز بارها عنوان کرده که زمانی در سال ۱۹۹۶ از باغ وحشی در استرالیا دیدن می‌کرده است و به صورت اتفاقی توسط یک پنگوئن گاز گرفته می‌شود. او از آن زمان عاشق پنگوئن‌ها می‌شود و نمی‌تواند به آنها فکر نکند. در اصطلاحات عامیانه نیز عبارتی برای این حالت وجود دارد که “pinguinitis” نام دارد.

محبوبیت لینوکس در همان سال‌های اولیه به سرعت افزایش می‌یافت و در مقابل، نگرانی مایکروسافت از این افزایش محبوبیت نمایان شده بود. اولین نشانه‌های نگرانی مایکروسافت در اظهار نظرهای استیو بالمر در سال ۲۰۰۱ نمایان بود. او در عبارتی در آن سال لینوکس را این گونه توصیف کرده بود: “لینوکس مانند سرطانی است که با یک حس مالکیت معنوی خود را به هر چیزی که لمس می‌کند می‌چسباند.”

یک اتفاق جالب هم در سال ۲۰۰۱ برای نام لینوکس افتاد. یک شرکت سویسی به نام Rosch در این سال یک ماده‌ی شوینده با این نام تولید کرد و هنوز نیز از این برند استفاده می‌کند. اما حق مالکیت معنوی برای نام لینوکس در سیستم‌عامل‌های کامپیوتری، به توروالدز تعلق دارد.

لینوکس در تبلیغات تلویزیونی نیز ظاهر شد. در سال ۲۰۰۳، شرکت IBM یک تبلیغ تلویزیونی برای این سیستم‌عامل منتشر کرد و در انتهای آن نیز از عبارت “آینده باز است” استفاده کرد.

در ابتدای توسعه‌ی لینوکس، توروالدز تصمیمی برای معروف شدن و بزرگ شدن این پروژه‌ی تفریحی نداشت. اما لینوکس توسعه پیدا کردو معروف شد و در سال ۲۰۰۵، توروالدز در مصاحبه‌ای در مجله‌ی BusinessWeek از موفقیت‌های این سیستم‌عامل سخن گفت و تصویر او نیز روی جلد مجله چاپ شد.

لینوکس در دستگاه‌ها و سیستم‌های مختلفی استفاده می‌شود. اما به جرات می‌توان اندروید را که بر پایه‌ی کرنل لینوکس است، یکی از عوامل اصلی گستردگی وسیع و موفقیت جهانی آن دانست. اندروید امروزه در ۸۰ درصد تلفن‌های هوشمند سرتاسر جهان اجرا می‌شود.

در سال ۲۰۱۲، شرکت رد هت به درآمد ۱ میلیارد دلاری رسید و به عنوان اولین شرکت اوپن سورسی شناخته شد که به این درآمد رسیده است. در مراسم آن سال، مدیر عامل این شرکت Jim Whitehurst درباره‌ی این موفقیت گفت: “رد هت اولین کمپانی اوپن سورس جهان و یکی از معدود کمپانی‌های نرم‌افزاری است که به درآمد سالیانه‌ی یک میلیارد دلار رسیده است. تکنولوژی‌ها اوپن سورسی که ما ارائه می‌کنیم، روز به روز مشتریان بیشتری پیدا می‌کنند و این کاربران از محصولات ما برای طراحی مجدد دیتاسنترها و رسیدن به صلبیت، بازدهی و قابلیت کلاد بیشتر استفاده می‌کنند.

پس از گذشت حدود یک دهه از اظهار نظر عجیب بالمر، مدیر عامل کنونی مایکروسافت یعنی ساتیا نادلا از علاقه‌ی این شرکت به لینوکس پرده برداشت و این خبر انتشار گسترده‌ای در رسانه‌های جهانی داشت.

گسترش توزیع‌های لینوکس در طول سالیان به سرعت انجام شده و امروز می‌توان عنوان کرد که برای هر ذائقه‌ای، توزیع مناسب وجود دارد. امروزه کمتر کسی پیدا می‌شود که بتواند گستردگی و حاکمیت لینوکس را زیر سوال ببرد. این سیستم‌عامل در اکثر زمینه‌های دنیای تکنولوژی وارد شده است. در وب، لینوکس در بیش از ۹۵ درصد برترین دامین‌های دنیا استفاده می‌شود. اکثر مارکت‌های مالی جهان از این سیستم‌عامل استفاده می‌کنند. ۹۸ درصد از سریع‌ترین ابرکامپیوترهای جهان به لینوکس مجهز هستند. در زمینه‌ی رایانش ابری نیز، لینوکس نقش مهمی دارد و ۷۵ درصد از سرویس‌های حرفه‌ای ابری از آن به عنوان پلتفرم اصلی استفاده می‌کنند. حتی در تجهیزات فضایی نیز از لینوکس به عنوان پایه‌ی سیستم‌ها استفاده می‌شود.